کرمان از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان کرمان درجنوب شرقی ایران است.این شهر در بخش مرکزی شهرستان کرمان قرار دارد و جمعیت آن طبق سرشماری سال 1385 مرکز آمار ایران برابر با 515,114 نفر بوده‌است.

تاریخچه:

در مدارک تاریخی و جغرافیایی اسلامی، از منطقه کرمان، کارمانیا، ژرمانیا، کرمانیا، کریمان، کارمانی، کرمانی و بوتیا ذکر شده‌است.برخی از جغرافیادانان، نام قدیم کرمان را گواشیر خوانده‌اند.گفته می‌شود؛ گواشیر همان (کوره‌اردشیر)یا شهر اردشیر بوده‌است که به تدریج به (گواشیر) تبدیل شده‌است.این شهر به واسطه آن که در قدیم شش دروازه داشته به شهر شش دروازه نیز مشهور بوده‌است.

قبل از اسلام:

قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در مشرق شهر کنونی کرمان -که هنوز خرابه‌های آنها برجاست – گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته‌است.

مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود 220 پیش از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل «گواشیر» نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده‌است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده گانه ایران می‌باشد و ساتراپی چهاردهم (دارا) مشتمل بر ایالت کرمان بوده‌است.

در روایات اساطیری آمده‌است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می‌شود و اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نونید قرار داد سپس سخن از حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت گویند کرمان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم پادشاه ساسانی بوده‌است.

بعد از اسلام:

در دوره اسلامی و مقارن با21تا 24 هجری قمری و سالهای بعد از آن، کرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت. در زمان حکومت خلفای عباسی کرمان به شورشهای مکرر دست زد ولی هیچ یک به سامان نرسید تا سرانجام در سال 253 هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، موسس سلسه صفاریان درآمد.پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومت‌های قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجغه قرار گرفت.در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم گرفتند تنها در عهد سلجوقیان، حکومت ملک قاورد و فرزندانش بودکه در کرمان روی رفاه و آسایش دید و آثاری چون مسجد ملک پدید آمد پس از حکومت 150 ساله سلاجقه باز بلای غز بر کرمان نازل شد با حمله مغول براق حاجب از سرداران قراختائیان کرمان را به تصرف در آورد از اعقاب وی ترکان خاتون بر کرمان فرمانروایی یافت که در آبادانی شهر کوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاکمی فاضل و حامی دانشمندان بود.این سلسله از 619 تا 703 هجری قمری در کرمان سلطنت کردند.در زمان حکومت قراختائیان بود که مارکو پولو سیاح معروف ونیزی از کرمان دیدن کرد.در سال 714 هجری‌قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد.تیموریان از سال 796 تا 834 برکرمان فایق آمدند سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در کرمان به قدرت رسیدند.

سلاطین صفوی از 915 هجری کرمان را به متصرفات خود افزودند در 1005 هجری، گنجعلیخان از سوی صفویه به حکومت کرمان رسید که بر اثر تدبیر و تداوم حکومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید و زمانه برای ترقی و آبادانی مناسب شد.

در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه، کرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاک و خون کشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به کرمان رسید که بر اثر کشتن رضاقلی میرزا (پسرش) به جنون آدمکشی مبتلا شده بود او دستور گردن زدن مردم بی‌گناه را صادر کرد و یکی از بزرگترین قتل عامهای معروف تاریخ کرمان را به راه انداخت. نادرشاه افشار و عمال او هنگام تسخیر آن در سال 1160 ه. ضمن غارت و چپاول اموال این مردم رنجدیده بسیاری مردان آن را سربریده و از کله آنان مناره‌هایی ساختند. محله پامنار که هنوز هم به همین نام خوانده می‌شود یادگار آن فاجعه و تجدید کننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف انگیز می‌باشد.

کرمان، از کریم خان زند – که پادشاهی مردم دوست بود- نصیبی نبرد.او نتوانست کرمان را به قلمرو قدرت خود ضمیمه کند.پس کرمان از این سلسله خبری ندید و سهل است که به گناه حمایت از آخرین بازمانده زندیه (لطفعلی خان زند) گرفتار خشم آغامحمدخان قاجار شود که به روایت تاریخ، هفت من (به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت چشم)از مردم بی پناه در آورد!اگر چه جانشینان او تلاش کردند تابا اعزام حاکمانی مدیر و مدبر همچون محمداسماعیل خان نوری «وکیل الملک» و «ابراهیم خان ظهیرالدوله» به باز سازی شهر کرمان، و تحبیب قلوب بپردازند، و با برپایی آثاری چون مجموعه وکیل، و مجموعه ابراهیم خان، گذشته‌ها را به نسیان و فراموشی بسپارند، معذالک اینکه اقداماتی از این قبیل در تحقق آن نظر موثر بوده یا نه، سوالی است که پاسخش به تاریخ سپرده می‌شود.

آب و هوا:

استان کرمان دارای آب و هوای متنوعی است.مثلاً در قسمت‌های شمالی که نزدیک کویر است، آب و هوای خشک و کویری، و در قسمت جنوبی آب و هوایی معتدل و دلپذیر دارد.متوسط ارتفاع شهر کرمان از سطح دریا معادل 1755 متر است. بیشتر نقاط شهر کرمان با کوه احاطه شده‌است.کرمان شب‌های زمستانی بسیار سردی دارد.کوه‌های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان در تمام طول سال برف دارند.متوسط مقدار باران در طول سال در کرمان معادل 135 میلی متر است.به دلیل نزدیکی کرمان به کویر لوت، این شهر در تابستان گرم و در بهار دارای طوفانهای شن می‌باشد، ولی بطور کلی آب و هوای این شهر به نسبت خنک است.قسمت‌های شمالی و شمال شرقی شهر کرمان که در مجاورت کوه‌های صاحب الزمان قرار دارد از آب و هوای معتدل تری برخوردارند و قسمت‌های جنوبی و غربی شهر بواسطه نزدیکی به بیابان، تابستان‌های گرمتری دارد و گرد و غبار هوا نیز بیشتر است.

دیدنی‌ها:

مناطق دیدنی و توریستی شهر کرمان بیشتر مناطق تاریخی و فرهنگی است. از مهمترین نقاط دیدنی کرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

قلعه دختر و قلعه اردشیر از یادگارهای هنر معماری پیش از اسلامی است که قدیمی ترین آثار تاریخی در کرمان به شمار می‌روند و بقایای آن اعجاب بینندگان را بر می‌انگیزد.ساختمان‌های این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می‌شوند. قسمتی که بر فراز قلعه نسبتاً مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقاً قلعه کوه نامیده می‌شد و کاملاً به علت وضعیت طبیعی از قلعه دیگر مجزاست.قسمت دوم بر تپه کوتاه تری قرار دارد و به قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا موسوم است.قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که تا سطح جلگه قریب پانصد پا ارتفاع دارد.دیوارهای قلعه از خشت‌های بسیار ضخیم ساخته شده‌است.

مسجد ملک که در قرن پنجم و در زمان تورانشاه سلجوقی ساخته شده‌است.

مشتاقیه، آرامگاه مشتاق علیشاه که به سه گنبد نیز شهرت دارد و از آثار معماری قرن سیزدهم است.

مسجد جامع کرمان یا مسجد جامع مظفری که از بناهای قرن هشتم هجری است.این مسجد از جمله مساجد چهار ایوانی است با سر در رفیع، صحن، ایوان و شبستان.ارزشمند ترین قسمت بنا، کاشی کاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد است.

گنبد جبلیه از بناهای منسوب به دوره ساسانی (و بنا به روایتی منسوب به دوران سلجوقی) است که در شرق شهر کرمان قرار دارد و گنبد گبری نیز نامیده می‌شود.پلان گنبد هشت ضلعی و روی اضلاع آن طاق نماهای متعددی به چشم می‌خورد. آنچه از سبک معماری این بنا استنباط می‌شود این است که مربوط به اواخر ساسانیان است و یا این که در اوایل اسلام با الهام از معماری ساسانی ساخته شده‌است.

یخدان مؤیدی که برای ذخیره یخ به کار می‌رفته‌است و در تقاطع خیابان ابوحامد و خورشید واقع است.

بازار کرمان از نظر بزرگی و معماری در میان بازارهای ایران خاص و مثال زدنی است.

مجموعه گنجعلیخان این مجموعه که از میدان گنجعلیخان، مدرسه گنجعلیخان، حمام گنجعلیخان، ضرابخانه و آب انبار تشکیل می‌شود در زمان حکمرانی گنجعلی خان بر کرمان و در دوران حکومت صفوی ساخته شده‌است.

مجموعه ابراهیم خان، ابراهیم خان ظهیر الدوله حاکم کرمان (دوره قاجاریه) با ساخت بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرس، بانی این مجموعه بوده‌است.

مجموعه وکیل که به دستور یکی از فرماندهان دیگر در زمان قاجاریه ساخته شده‌است و شامل بازار وکیل (کرمان)، حمام وکیل(کرمان) و کاروانسرای وکیل(کرمان) است.

موزه صنعتی شامل گنجینه‌ای غنی و دیدنی از هنرهای معاصر به ویژه نقاشی‌ها و مجسمه‌های استاد علی‌اکبر صنعتی و… که در خیابان شریعتی و حدفاصل میدان باغ ملی و چهار راه طهماسب آباد واقع است.

مسجد پامنار که از بناهای قرن هشتم و از آثار حکومت آل مظفر است.

گنبد سبز یا قبه سبز که از بناهای قرن هفتم هجری است.این اثر از بنای مدرسه و آرامگاه قراختاییان کرمان تشکیل شده‌است.زیباترین قسمت این بنا، ایوان کاشی کاری معرق آن است که در نوع خود بی نظیر است.دو ستون پیچکی شکل در طرف ایوان نیز زیبا و جالب توجه‌است.

پارک جنگل قائم با درختان انبوه کاج و آبشار‌های مصنوعی در اطراف آن و مسیرکوه پیمایی بر کوه‌های صاحب الزمان که در شب نیز روشن است وپارک‌ها و حوض‌های متعدد، از تفرجگاه‌های مردم کرمان است.

آتشکده و موزه زرتشتیان شهر کرمان دارای جمعیت قابل توجهی از زرتشتیان و محل برگزاری جشن‌ها و مراسم پیروان این آیین است.

کرمان یکی از شهرهایی است که هنوز جشن سده (از جشن‌های ملی ایران) هر ساله 10 بهمن ماه در آن برگزار می‌شود.تخت درگاه قلی بیگ در جنوب شرقی شهر کرمان و جنوب جنگل قائم با ابهت خود، نشسته در دل کوه، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.این مکان مقبره یکی از نوادگان بهرام بیگ به نام درگاه قلی بیگ است.درگاه قلی بیگ از امرای اواخر دوره صفویه و رییس ایل افشار در کرمان بوده‌است.

موزه بزرگ دفاع مقدس این موزه که در زمان برگزاری کنگره بزرگداشت سرداران و 8000 شهید استان‌های کرمان و سیستان و بلو چستان احداث شد یاد آور رشادت‌های مردم این دیار در دوران دفاع مقدس است.

موزه شهید باهنر این موزه خانه پدری شهید باهنر نخست وزیر شهید رجایی اسث که در خیابان شهید باهنر واقع است.

باغ شاهزاده ماهان این باغ مشهور در شهر ماهان از توابع کرمان و در فاصله 30 کیلومتری کرمان در دامنه شرقی کوه جوپار و دره تیگران قرار دارد.

مزار شاه نعمت الله ولی از عرفای بنام که در شهر ماهان قرار دارد.

خیابان‌ها و معابر مهم شهر:

از خیابان‌های مشهور کرمان می‌توان از شریعتی، بلوار جمهوری اسلامی، میدان آزادی، هزارویک شب، شفا، الغدیر، شهاب، استقلال، منتظری (جهاد)، احمدی (مطهری)، خورشید، میرزاآقاخان، مولوی، حافظ، سعدی، امام خمینی، سرباز، زریسف، شاه(شاه نعمت‌الله ولی)، بلوار 22بهمن، ابوذر، رسالت ،مشتاق،خواجو و بلوار 24مهر یاد کرد.

جاذبه‌های طبیعی:

کوهپایه مجموعه چندین روستا در شمال شرق شهر کرمان که در کوهستان‌های شمال شهر واقعند و به خصوص در فصول گرما پذیرای بسیاری از شهروندان کرمانی برای تفریح و گذران اوقات فراغت می‌باشند.

آبشارکوهپایه از دیدنی‌های این منطقه‌است.

سه کُنج منطقه ییلاقی بسیار زیبا و خوش آب و هوا در شرق شهر ماهان واقع است.

سیرچ روستایی بسیار زیبا و دیدنی درجنوب شرق شهر کرمان که محل تولد نویسنده زبر دستِ ایرانی مرادی کرمانی است.این روستا منطقه‌ای برف گیر است که در فصل سرما میزبان ورزش‌های برفی است.اگر جاده این منطقه برفی را به مدت 15 دقیقه ادامه دهیم به شهداد منطقه‌ای بیابانی و بسیار گرم با کلوت‌های معروفش میرسیم.سیرچ دارای چندین چشمه آب گرم است.

جوپار منطقه‌ای خوش آب و هوا در جنوب شهر کرمان و در بخش ماهان واقع است که کوه‌های مرتفع آن مشهور می‌باشد.

کوه جوپار کوه‌های زیبای جوپار بیشتر موقع سال میزبان تیم‌های کوهنوردی است.

دره تیگراندره‌ای خوش آب و هواو سرد در دامنه کوه جوپار و بالا تر از باغ شاهزاده که درکناراین منطقه ییلاق‍‍ی مقبره ب‍ی بی گرامی قرار دارد.

بُندر والی آباد مجموعه چندین روستای خوش آب و هوا است که در شرق و جنوب شرقی کرمان واقع شده‌اند.از مهمترین این روستاها می‌توان به دِه بالا و گینکان و دهیاری و ده یاسایی و دِه محمدشاه و… اشاره کرد.

روستای داوران روستای داوران در 35 کیلومتری شرق رفسنجان و بین راه رفسنجان زرند می‌باشد.روستای داوران به دلیل سرسبزی، واقع شدن در ارتفاع، داشتن باغات میوه از نقاط بسیار دیدنی در این شهرستان است.اماکن زیارتی بی بی گوهر در ابتدای داوران و شفاخانه حضرت علی علیه السلام در بالای ده می‌باشد…

سوغات کرمان:

کلمپه، قاووت، فالوده کرمانی، قالی کرمانی، پته، ادویه جات، زیره، حنا، پسته، ظروف مسی، چنگمال، کماچ سین ،سوهان زرند و…

مشاهیر کرمان :

خواجوی کرمانی، هوشنگ مرادی کرمانی، میرزا آقاخان کرمانی، احمدرضا احمدی، علی‌اکبر صنعتی، پرویز شهریاری، روح‌الله خالقی، علی اطهری کرمانی، افسر کرمانی، علی اکبر عبدالرشیدی ایرج کابلی، فردوس کاویانی، کیخسرو شاهرخ، پری صابری، فرخنده حاجی‌زاده، حمید حاجی‌زاده، محمدجواد باهنر، میرزارضا کرمانی، مظفر بقائی، احمد بهمنیار، شیخ احمد روحی، زردشت بهرام پژدو، میترا منصوری، عماد فقیه کرمانی، فواد کرمانی، مجدالاسلام، مشتاق علیشاه، احمد ناظرزاده کرمانی، فرناز ناظرزاده کرمانی، دکتر عباس ریاضی کرمانی، علی اکبر سعیدی سیرجانی،دکتر مهدی رجبعلی پور ،سعید نفیسی ، شروین محبی کرمانی ، دکتر رستم سرایی،دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی ، امیرحسین ایرانمنش ملقب به امیر روج